Daniel Domínguez no cine. A propósito do libro "Las costuras del guion"

Este ciclo hai que entendelo coma unha homenaxe a Daniel Domínguez (1955-2020) que se serve do libro Las costuras del guion. Textos de cine y vida como armazón para propor unha serie de películas sobre as que escribiu Domínguez no seu blog La escuela de los domingos, a modo dunha carta branca. Ademais de profesor e escritor, Daniel Domínguez foi un guionista de enorme impacto no audiovisual galego, tanto no seu labor docente coma no profesional. Por esa razón, o ciclo compleméntase cunha pequena escolla destes traballos para cinema e televisión, tamén coa única curtametraxe que dirixira, Río de sombras (1986).

A edición e escolla de textos de Las costuras del guion correu ao coidado de Pepe Coira, de aí que recorramos ás súas palabras na “Nota a la edición” para introducirmos o libro (e o ciclo):

“O libro que tes nas mans recolle unha selección dos textos que Daniel Domínguez foi publicando nun blog excelente, La escuela de los domingos, entre 2009 e 2020. O nome do blog remite ás memorias de Fernando Fernán-Gómez, onde fala de las películas coma “ a nosa escola dos domingos”. Na escolla dese título, tan exacto e suxestivo, algo tería que ver que Daniel Domínguez era un mestre.

Comezou e concluíu a súa vida profesional nunha escola unitaria. Entremedias dedicouse ao cine, a esa paixón súa. Foi sobre todo ensinante de guión –as súas clases eran memorables; a súa pegada, permanente- e guionista. Escribiu películas e series para outros e en contadas ocasións –véxase Río de sombras- para ser el quen as dirixise.

Coñecino a raíz da estrea daquela película, en 1986. Encantárame Río de sombras, tan allea á énfase habitual, ao medo a se saír do canon. Era una película feita de cousas que importan: atmosfera, voces, desexo, curiosidade… Entrevisteino para o xornal en que traballaba. A primeira impresión que me causaron Daniel e Ángeles, que era a produtora da película –“sen ela non existiría”, dixo Daniel-, permanece ata hoxe: aquela parella con tanto encanto, tan brillante, tan amigable. Marchei desexando que houbese máis oportunidades de encontrármonos. E houbo sorte.

Nos primeiros noventa estabamos na Coruña poñendo en marcha a Escola de Imaxe e Son e o Centro Galego de Artes da Imaxe. Entusiasmados por facer algo novo. Alí fixémonos amigos, en compañía de Manolo González, Carlos Amil, Carlos Oro, Ignacio Pardo ou Paco Lodeiro. Era frecuente pasar polo corredor da escola e escoitar a Daniel ao outro lado da porta, enfeitizando os alumnos, os que logo vías saír da clase como o público que sae dunha boa película.

Anos máis tarde puidemos facer xuntos algunhas series de televisión de modo continuado. Foi na produtora de La Voz, onde comezara a traballar no desenvolvemento de novos proxectos. A quen confiar a escritura mellor ca a el? Colaboramos durante anos.

(…) Daniel sabía moi ben o que facía. Sentía un fondo respecto pola escritura dramática, cousa non tan frecuente cando escribes por encarga unha serie de televisión. Mais é que non facía distincións entre o nobre e o vulgar, ou máis ben non o facía en función do que as aparencias poidan ditar. Aplicaba á escritura a mesma empatía que á relación cos demais. Tiña unha ética á hora de escribir que estaba igualmente presente no seu modo de vivir. Escritura e vida ían admirablemente xuntas en Daniel, unha nutríase da outra, indivisibles. A súa sabedoría levábao a achegarse aos demais en lugar de afastalo. Era un bo escritor e un home bo, como o seu admirado Stevenson.

Terminou aquela etapa de produción continuada de series e as colaboracións fixéronse máis esporádicas, e quizais por iso aínda máis queridas. Un novo proxecto era unha oportunidade de velo máis. Aqueles anos foron os da vida de Daniel á beira do Atlántico coa súa sempre compañeira, Ángeles. Alí, en Teira, continuou escribindo cinema e televisión, como Os fillos do sol ou Gran nord, e aceptando coa súa habitual discreción que os proxectos cinematográficos máis persoais e queridos –O Bacelo ou Tan poquita cosa, un corazón- non chegasen a producirse; oxalá vexan a luz algún día, aínda que for en forma de texto, para dar a medida do cineasta que foi. Nesa época, pretendendo que o facía a de mala gana e en realidade debruzándose niso, volveu dar clase a nenos dunha vila próxima. E escribiu ao longo de doce anos, ata o último día, La escuela de los domingos. Que é o que nos trae aquí.

(…) La escuela de los domingos é un formidable conxunto de textos. É tan amplo e variado que calquera escolla que se faga ha saber a pouco, inclusive esta, que titulamos Las costuras del guión por dúas razóns. Unha, por seguir unha metáfora recorrente en Daniel, fillo de costureira que vía no traballo da escritura o reflexo –ou algo máis- do labor de coser. E outra, porque quixemos seleccionar aqueles textos que máis falasen do guión e das súas circunstancias. Foi un criterio temático como podería ser outro. (No blog hai pezas magníficas sobre cineastas, escritores, libros e películas ou, simplemente, impresións do camiñante que foi Daniel. A boa nova é que o blog segue aberto. Este libro é, entre outras cousas, un convite a nos mergullar nel.)

Nas páxinas que seguen fálase da natureza, as funcións e mesmo a inutilidade do guión en segundo que cine; de experiencias vividas; de dúbidas, certezas e algunhas preguntas que ao guionista lle convén facerse; e de escritores e filmes polos que o autor sentía predilección. É unha escolla que dá idea do amplo e intenso da ollada de Daniel e que acaba derivando, en certa maneira, nun retrato. O autorretrato dun mestre. (...)”

Pepe Coira