Sempre Xonxa

Neste momento da rodaxe, comezando a derradeira das catro fases da película, un ten presente a responsabilidade, o receo e a ledicia que veñen coa finalización dunha obra. Foi, está a ser, un longo camiño cheo de impedimentos que fomos salvando e que nos foron dando coraxe para seguir superándonos. Un camiño tamén cheo de novas e apaixonantes experiencias, de íntimas satisfaccións e de suaves descubrimentos.

Foi en febreiro do ano pasado cando rodamos o primeiro plano. Empezabamos a rodaxe contando só coa quinta parte do presuposto final. Apostamos por actores con caras novas, descoñecidas, sen experiencia no cine, que chegaban do teatro ou simplemente da súa paixón pola interpretación. Actores como Pancho ou Birutas ou Caladiño que nunca se puxeran ante unha cámara de cine e cos que tiven o pracer de traballar moitos días procurando, mergullando entre as súas lembranzas e sensacións, suavizando os seus xestos, interiorizando os seus sentimentos ata acadar entre todos eses personaxes que antes só existían na miña imaxinación. Foi un labor duro, traballoso e apaixonante ver como eses personaxes medraban e tomaban corpo e alma nos actores.

¡Que barbaridade facer unha película nas diferentes estacións do ano! A máis en Galicia, tan afastados das intraestructuras do cine, dos técnicos, dos servicios, atrapados polos incertos partes meteorolóxicos. O inverno pasado tivemos que suspender a rodaxe porque o sol non desaparecía. Agora, en pleno mes de xuño, xa non sabemos que facer porque hai máis de dúas semanas que non para de chover.

Rodar en catro fases, en catro estacións, ambientando catro décadas diferentes, durante quince semanas repartidas ó longo de máis dun ano, a máis de encarecer o proxecto, acarrexaba máis riscos dos que normalmente un productor está disposto a correr. Ás veces asáltame a idea de que algún dos meus actores sufra un accidente, algún contratempo que desbarate a continuidade do personaxe e máis da propia historia. De feito, a segunda fase da rodaxe, no outono do 88, estivemos a piques de suspendela pois un dos protagonistas partira un pé. Finalmente puidemos resolver o problema sen que afectase á película.

Estou satisfeito particularmente de ter sempre o apoio do mesmo equipo técnico, cousa especialmente difícil, pois nos intervalos entre rodaxe e rodaxe moitos deles tiveron ofertas que lles puña difícil continuar con este traballo. Por sorte para a película, fomos un bloque dende o primeiro ata o final.

Agora que miro cara a atrás, anque sexa consciente das dificultades que aínda quedan por salvar, paréceme que enfrontarse con este proxecto foi a tolura dun iluso e ó mesmo tempo ríome e asústome da miña propia inxenuidade. Sinto certo orgullo e tristura porque sei que non volverei facer algo semellante na miña vida. Orgullo por superar esas metas e soños que ás veces parecían imposibles de acadar. Tristura porque un no camiño perde moitas ilusións, sensacións, persoas, quilos, ideais, soños, noites... e gaña a experiencia que nos fai «cans vellos» (cans e vellos).

Podería escribir sen parar encol desta historia, serían tres anos de folios que se farían interminables, pero neste intre teño que recoñecer que seguir a falar da película fáiseme difícil, por momentos mesmo incomprensible. Pero agora a única realidade que me rodea, que me abrangue, que me encadea é a ficción dos meus personaxes e secuencias. Saír desa realidade ficticia paréceme como querer apalpar a imaxe dun espello e eu agora estou precisamente do outro lado do espello. Dende esta beira non podo facer análises nin consideracións razonables, porque sería como traicionar o meu espacio, o meu traballo e os meus sentimentos presentes, tan fóra da realidade.

Valdeorras, en rodaxe, xuño, 1989

(Texto publicado en: Manuel González Álvarez, Documentos para a Historia do Cine en Galicia 1970/1990, CGAI, 1992.)