Aki Kaurismäki

Cadrando co éxito da súa última película, Fallen Leaves, a Filmoteca de Galicia, en colaboración coa distribuidora Avalon, dedícalle unha retrospectiva ao cineasta Aki Kaurismäki (Finlandia, 1957) que se ha estender varios meses. Xa entre novembro de 1999 e xaneiro de 2000, dedicáraselle unha primeira retrospectiva en colaboración co Festival Internacional de Cine de Gijón e a Filmoteca de la Generalitat Valenciana. Daquela, Kaurismäki realizara 15 das vinte longametraxes coas que conta ata hoxe, ademais de numerosas curtametraxes. Desde aí a súa produción pode que minorase, mais non o seu impacto entre o público, pois é nestes últimos 24 años cando atinxiu os seus maiores éxitos: El hombre sin pasado, El Havre e agora Fallen Leaves.

Co gallo daquel primeiro ciclo publicouse o libro colectivo Emociones de contrabando. El cine de Aki Kaurismäki, nunha edición de Carlos F. Heredero. Da súa introdución, Cuentos de silencio y de melancolía, extractamos estes parágrafos singularmente reveladores tanto hoxe como hai máis de dúas décadas:

“Cineasta de vocación nómade e errante, mais con raíces fondamente chantadas na cultura e o pathos da súa Finlandia natal, Aki Kaurismäki percorre unha das traxectorias máis singulares e apaixonantes de cine contemporáneo todo. Das súas imaxes secas, brutalmente elípticas, preñes de soidade e melancolía, fortemente socavadas por un humor disolvente e subterráneo, emerxe un discurso que fala do desamparo social e da derrota individual, do autismo emocional e da desolación existencial, mais que −lonxe de esgotarse nestas facetas− vén a propor en clave estilizada unha frutífera relectura da realidade á que as súas imaxes remiten.

Sendo como é un cineasta cheo de pesimismo, portador dunha radiografía feroz, ás veces negrísima, da sociedade finesa onde enraíza, a obra de Kaurismäki percorre un camiño que evoluciona desde a escuridade máis atroz (onde se lles nega toda posible saída de futuro aos seus personaxes) ata a intuición esperanzada dun horizonte vital que, paseniño, vai deixando atrás as nubes pasaxeiras e que semella despexarse para as súas vulnerables e aflixidas criaturas. Contos de silencio e de melancolía, as súas películas ábrense paso entre a dor e a angustia ata converterse, case inesperadamente, en fábulas cargadas de amor e de solidariedade cara aos seus protagonistas, xa que −malia a súa aparencia seca e cortante− o seu cine dista moito de ser unidimensional ou de expresarse cun rexistro unívoco e excluínte.

O ‘universo Kaurismäki’ desencártase sobre a pantalla, ao menos, nunha dupla dimensión. En primeira instancia, como radiografía metafórica dun mundo abrasado polo desamor, a infelicidade e o illamento: un retrato sen piedade e sen concesións, portador dun discurso fondamente escéptico sobre o presente e nihilista ata a médula. En segundo termo, como o que Peter von Bagh (o máis relevante historiador finés e amigo persoal do cineasta) chamou con palabras fermosísimas ‘unha enigmática terra de ninguén chea de emoción silandeira, humorística e fonda’, un territorio imaxinario relacionado con esas ‘densas paisaxes urbanas de soño que Kaurismäki logra crear nas súas películas e que, basicamente, carecen de equivalente na vida real’. Unha fantasiosa no man’s land, por tanto, da que se desprende un discurso morriñento do pretérito e confiado no futuro, contaxiado por unha secreta tenrura e por unha felicidade apenas intuída, mais irrenunciable.” (Carlos F. Heredero)