O león dorme esta noite

Viva o rei! Deixáramos a Jean-Pierre Léaud sobre un leito de morte, o de Luís XIV, na agonía do Rei Sol filmada por Albert Serra. La muerte de Luis XIV era tanto un estudo pictórico sobre un corpo deitado, poderoso e moribundo, como unha celebración ambigua do xenial actor e, por tanto, metáfora sórdida sobre a morte do cine. Disposición mortífera, museo-cinéfilo-fetichista, un crime de lesa-maxestade que neutralizaba un Léaud tan maquillado e peiteado coma o propio filme. É un pracer volver a Jean-Pierre Léaud en O león dorme esta noite, onde recupera os seus dereitos como actor, que o devolven en pernas, brazos, sorriso, cabelos, miradas. Porén, o filme de Nobuhiro Suwa abre cunha cuestión terrible: deitado en pixama, o actor Jean confésalle ao director que ten un problema: non sabe interpretar a morte. A está cuestión cadaquén terá a súa resposta. O filme responde coa súa luz, unha luz de verán e vacacións na costa sur francesa, á beira do mar azul que enxergamos ao remate das calellas. Jean, cunha sabedoría inventada por el propio explica que a morte é un encontro; o momento máis importante da vida dun home é entre os 70 e os 80 anos porque é a idade na que se prepara para este encontro. Jean-Pierre Léaud, en palabras de seu pai, o escritor, guionista e dramaturgo Pierre Léaud: «Cómpre camiñar toda a vida, man a man coa morte». Nobuhiro Suwa organiza estes encontros, entre os vivos e os mortos, as pantasmas pequenas e as grandes.

O león dorme esta noite é un filme sobre a morte mais sen ningunha morbilidade. Tampouco amosa ningún fetichismo cinéfilo, a pesar de que realice unha viaxe polo cine. A gravación de Jean interrómpese e o actor aproveita as improvisadas vacacións para visitar unha amiga, Marie, que vive na rexión. Esta amiga está encarnada por Isabelle Weingarten, a inesquecible Gilberte en La mamá y la puta (Jean Eustache, 1973). Mais o encontro, se ben é emocionante, é breve, abortado: «Coido que non é a min a quen viñeches ver», dille Marie a Jean. O filme esquiva o mito, desvíase axiña para se mergullar na ficción que o encontro entre os dous queridos actores deixara suspendida. A quen Jean veu ver realmente é unha persoa morta. Vivía nunha gran casa hoxe abandonada onde Jean adormece. Ela aparece de súpeto, con toda a súa xuventude, fráxil Ofelia morta hai corenta nos. O diálogo entre o home vivo e o seu amor pantasma interrómpese axiña por unha banda de rapaces que invaden a casa cámara na man para gravar un filme no marco dun curso de verán. A película convértese no guión desta filmación, co intercalado dos diálogos entre o actor e a pantasma. Certo que as intencións e o tema do filme son abondo evidentes, mais iso non importa. O que conta é esa maneira de retomar todo desde cero, ao nivel da infancia, coa torpeza que podemos ter con 9 ou 12 anos. E o tipo de escoita que isto supón, flotante, entrecortada, precaria, que remite nalgún sentido aos primeiros filmes de Nobuhiro Suwa (2 / Dúo, M / Other).

Hai unha emoción verdadeira ao ver a Jean-Pierre Léaud rodeado dun feixe de aprendices de cineastas que, ao descubrir os rudimentos do cine, afrontan a creación desde cero. O actor, coa súa eterna e inapreixable estrañeza, encontra unha inesperada pedra de toque cos rapaces axitados (cando gravan o filme) ou fatigados (de volta da expedición no autocar) e evoluciona a canda eles combinando dozura e distancia, sen xamais ceder a unha tenrura simplificadora. Ademais, é quen de recuperar a pregunta que o preocupa («como interpretar a morte?») nunha escena á maxestade tatexante, fráxil e sorprendente do actor máis extravagante da historia do cine. A resposta de Léaud non se di con palabras, senón co seu rostro sobre a cama: para interpretar a morte, para sentir que o encontro con ela se aproxima máis día a día, non hai que pechar os ollos como fan os cineastas sen imaxinación. Cómpre ollar a cámara que se achega.

Publicado en Cahiers du Cinéma, decembro 2017, nº 739 (tradución de NUMAX)