La tarde del domingo

A concepción do femenino en Saura vén definida a través das súas heroínas, que flutúan entre a muller convencional e a muller moderna, sen esquecer certo interese pola muller obxecto. Na súa filmografía é fundamental o papel feminino: en numerosas obras a muller é o seu núcleo central. É curioso apreciar como na súa primeira obra, La tarde del domingo (1957), mediometraxe realizada como traballo de fin de estudos, xa encontramos moitas das pulsións da súa obra, coa muller como centro neurálxico.

O personaxe principal de La tarde del domingo é unha muller nova que traballa de criada interna nunha casa dunha familia de clase media. O traballo de Clara é extenuante, a xornada completa, só ten libre a tarde do domingo, polo que espera con ilusión e grande expectación esa tarde. Tal como reflicte o comentario dunha das amigas: “Como o domingo o pases mal, o resto da semana non tes aguante”. É domingo pola mañá, vémola facer as tarefas da casa, soñadora, pór a radio, e escoitar unha canción mentres fai unha cama. Esa tarde, Clara quedará con outras criadas no parque do Retiro, para ir despois ao baile.

Diciamos que Saura xa nos dá as primeiras pinceladas do seu universo creativo nesta primeira obra. A protagonista é unha muller, e móstranos os condicionantes que lle ha impor unha sociedade puritana e represiva. Existirán algunhas diferenzas, dependendo da clase social á que pertenza esa muller. Clara, o mesmo que as amigas, tamén criadas, son menospreciadas pola clase á que pertencen, por provir do mundo rural, etc. Por exemplo, o pai de familia onde traballa repréndea polo seu xeito de falar, e sinala con desprezo que vén do campo. A filla da familia sinala que “o domingo non se pode saír, porque está todo cheo de criadas”.

A relixión aparece no cine sauriano como fenómeno absolutamente ritual, reducido á repetición dunhas determinadas convencións externas. Clara asiste á misa cedo, mentres a familia dorme, porque ten que traballar a mañá toda atendendo a familia. Fanse máis referencias á misa dominical: cando a nai lle di ao pai que ten que erguerse para ir con ela á misa, ou cando a filla da familia di que desexa ir comungar. (…)

Outro tema recorrente na obra de Saura é o espazo como escenario determinante nas relacións humanas. En La tarde del domingo é o baile, o espazo onde Clara espera consolidar as súas expectativas, cultivadas durante a semana toda. É o lugar onde se pode encontrar a muller moderna, onde o home establece o seu coto de caza, e onde, se non está acompañada, a muller vaise ver acosada polos uns e polos outros. Non se entende que non se encontre cun home. Porén, ao non acudir Juan, ela desilusiónase e rexeita bailar con outros. Comeza a desesperarse. E xa non quere divertirse. “Non sexas parva, divírtete que mañá é luns”. Pasa da frustración á tristura e desta á angustia. (…)

No cine de Saura, o fracaso nas relacións humanas pode levar á morte ou ao suicidio. No caso de La tarde del domingo, cando Clara espera infrutuosamente a Juan, aparece a desesperación. Séntese angustiada, o ambiente do baile provócalle moita tensión, ata que acaba fuxindo de alí. Clara, frustrada, con bágoas nos ollos, arrinca o día do almanaque. E segue coas tarefas da casa.

Carmen Rodríguez Fuentes é investigadora e coordinadora do libro Desmontando a Saura (Luces de Galibo, 2013). Este texto tirouse da folla de sala que acompañou a proxección de La tarde del domingo na Filmoteca Española en abril de 2023.