Ida

Dicía Schopenahuer que ninguén nunca viviu no pasado e ninguén o fará no futuro. E ante a cara de sorpresa do interlocutor, engadía: "Toda vida é unicamente no presente". A reflexión do filósofo alemán, sen que sirva de precedente, intentaba a duras penas ser optimista. A idea era reclamar para si a única certeza posible: "O presente constitúe o único patrimonio da vida... É o único consolo da fugacidade do individuo, mentres estea aí a vontade de vivir".

Pawel Pawlikowski non o ten tan claro. Ou si, mais doutro xeito. Máis claro, por desenganado, aínda. Ida é unha película que fala do presente, como lle gustaba a Schopenhauer, mais plenamente consciente de que non hai consolo para un presente enfermo do seu propio pasado. Do futuro xa nin falamos.

De Pawlikowski, cineasta políglota e cosmopolita, coñeceramos de todo. Dende a dureza lúcida de Last Resort (2000) á confusión triste de La mujer del quinto (2011). A primeira rodada en Inglaterra e a segunda en Francia. Ida é o seu primeiro traballo na Polonia natal e, se cadra por iso, pola súa salvaxe sinceridade manchada de autobiografía, o mellor de todos eles.

Soberbiamente fotografada nun branco e negro luminoso e cru, cada intre desvélase tan conmovedor como certo; tan salvaxe como elegante. A cámara limítase a seguir pautada cada xesto, cada movemento da alma. E así ata conseguir unha fiel e perfecta descrición da ferida, a ferida do pasado, de todos os pasados posibles.

Na Polonia de 1960, unha noviza prepárase para ser monxa. Antes da súa irrevogable decisión, terá que arranxar contas coa súa familia: tan só unha tía quizais distanciada. O que segue é unha especie de 'road-movie' sen retorno por un territorio con tantos segredos como tumores. Parece que se fala dun país concreto castigado polas miserias da ditadura e, en verdade, fálase da vida, calquera delas. E así, a viaxe íntima e moi persoal dunha simple monxa adquire o tacto e consistencia dura da metáfora; metáfora do tempo. Non hai consolo.

Á vez que a protagonista descobre o tráxico destino da súa familia, empezará a ser consciente de que a vida, lonxe da certeza inmóbil do convento, treme. Namórase, ou algo parecido. E mentres isto sucede, todo o horror do que é quen o universo, ofreceráselle a mancheas. Todo é demasiado absurdo, todo doe.

Se a actriz debutante Agata Trzebuchowska destaca na súa sinxeleza entregada, a carga da proba corre a cargo da veterana Agata Kulesza na pel dunha fiscal implacable por estalinista convertida por azares do tempo, outra vez, en simple alcólica. Quizais bébeda. E así ata, loxicamente, o suicidio.

O resultado é unha desas marabillas que, de cando en vez e con pés de la, alumean a carteleira e ofrécense como o que son: alternativas, formas diferentes de mirar o mundo. Vivimos no presente, posto que el é o único patrimonio, dicía Schopenhauer. En realidade, o presente é unha condena. Non hai consolo.