El inquilino

José Antonio Nieves Conde, 1957

Fernando Fernán Gómez, María Rosa Salgado, José Marco Davó, Manuel Alexandre

94 min.

Moi coñecida é Surcos (1951), de Nieves Conde, como bo exemplo de neorrealismo español. Seis anos máis tarde dispúxose a facer, co mesmo espírito, El inquilino (1957), con Fernán Gómez de protagonista. A historia centrábase nas desventuras dunha parella para asegurarse unha vivenda digna no Madrid do desarrollismo franquista. A censura mutilouna, danando as súas posibilidades de proxección. Só en 1993 recuperaría o seu autor a montaxe orixinal, que rescata agora Filmoteca Española nunha nova restauración.

A proxección estará acompañada do tráiler orixinal, precisións sobre a restauración e unha entrevista co propio Nieves Conde na que explica todos os pormenores ao redor desta censura e as intencións orixinais do filme.

Duración total da proxección: 108 minutos.

Copia de Filmoteca Española, por cortesía de Juan Miguel Nieves Mascuñán.

Restaurada en 4K en 2025 por Filmoteca Española en colaboración coa familia de Nieves Conde, dos negativos orixinais en acetato en 35mm e dunha copia en 35mm en acetato. Fondos provistos polo ICAA – Instituto de la Cinematografía y de las Artes Audiovisuais e o Ministerio de Cultura.

Notas para a estrea da restauración no festival Il Cinema Ritrovato

Valeria Camporesi, Patricia Uceda (Filmoteca Española)

El inquilino produciuse a principios da segunda década da ditadura franquista e, desde as súas orixes, concibiuse como un proxecto vinculado á actualidade da vida de moitas persoas, pero afastado de calquera forma de radicalismo ou crítica política. A idea era retratar, cun humor relativamente suave, pero sen renunciar a un forte ton realista, o impacto da especulación inmobiliaria que se estaba a producir en Madrid naquela época. A pesar dos momentos de sarcasmo e certa crueza con que retrata as dificultades dunha familia pequenoburguesa que loita por conseguir unha vivenda segura, inicialmente pasou os filtros da Xunta de Censura. Esta impuxo cortes e adaptacións, pero, segundo o seu director e coguionista, José Antonio Nieves Conde, sen distorsionar o seu significado e esencia. Con todo, cando a película finalmente se distribuíu, o obstáculo máis difícil que atopou foi a airada intervención do Ministerio de Vivenda, que, ao considerala ofensiva, fixo todo o posible por obstaculizar a súa distribución e logrou impoñer varias modificacións substanciais, así como un final diferente. Isto significou inevitablemente que a súa circulación e visibilidade non só fosen moi limitadas, senón que o seu valor e mensaxe se visen distorsionados. Como escribiu Nieves Conde, a película foi «esmagada, golpeada, cortada, alterada... esa non era a película que rodaramos». En 1993, case vinte anos despois da morte de Franco e trinta e cinco anos despois da estrea da película, José Antonio Nieves Conde conseguiu unha copia sen censurar e volveu montar o seu filme, engadindo material adicional para mostrar as variacións que sufrira. A versión restaurada que se proxectará no festival procede desta copia reensamblada e recuperada, completa co seu tráiler orixinal e a explicación final. O seu obxectivo é devolver a película ao público e á memoria histórica, tal e como pretendía orixinalmente o seu creador.