Una noche sin saber nada

Ambientada principalmente no Instituto de Cinema e Televisión da India (FTII), onde Kapadia e varios dos seus principais colaboradores estudaron cine, a película une unha serie de crepusculares imaxes documentais de universidades públicas de toda a India -que abarcan esmorgas nocturnas, reunións no campus, creación artística, afervoadas protestas e brutal violencia policial- cun tenue fío de ficción: a voz en off dunha estudante de cine que le en voz alta cartas a un amante separado dela pola súa familia de caste superior.

Kapadia empezou a rodar Una noche sin saber nada por mor dunha folga estudantil no FTII en 2015 (cuxos participantes, incluída Kapadia, seguen enfrontándose a represalias legais) contra o nomeamento por parte do goberno de Narendra Modi dun actor de televisión e político de dereitas como novo presidente da universidade. Mais a película acabou ampliándose para seguir a vaga de movementos que estalaron nas universidades da India no últimos cinco anos, en protesta por unha serie de agresións políticas: subidas de taxas, privatización, censura, islamofobia, discriminación de castes. O resultado é tanto unha elexía á promesa utópica da educación pública na India como unha interpelación á responsabilidade pública do artista. Que significa crear fronte á destrución? Preocuparse pola beleza fronte á fealdade desenfreada?

A falsa dicotomía que subxace a estas cuestións, que separa a estética da política, desfaise en Una noche sin saber nada. Aquí, a beleza xorde como a súa propia forma de resistencia, e a resistencia xorde como algo bonito, un lugar de reimaxinación creativa. O uso texturizado que Kapadia fai da escuridade e da luz, e en particular o seu inspirado xogo co son non diexético, dan forma ao sentimento de protesta, ás enerxías que unen individuos dispares en actos de articulación colectiva. Unha multitude latexa no exterior da famosa Universidade Jawaharlal Nehru con sonoros cánticos de «Azadi!» (liberdade); unha cámara en man percorre os carteis de protesta invocando a Eisenstein e Pudovkin; nun desenlace desgarrador, o narrador conta entre bágoas un pesadelo -ou é un recordo?- sobre uns amigos atrapados nunha represión policial nunha manifestación, mentres vemos un longo e atroz vídeo de circuíto pechado de televisión de policías irrompendo na biblioteca da Universidade Jamia Millia Islamia en 2019.

O cineasta Ritwik Ghatak -cuxo retrato se albisca na película, adornando unha das paredes do FTII- escribiu sobre a vocación do cine: «Un millón de puños pechados elévanse cara ao ceo afirmando militantemente a súa existencia, mesmo cando os raios dun sol incipiente caen oblicuos sobre un ramallete de arrozais, tocando os seus bordos e converténdoos en liñas brillantes. O cine fala das dúas fronteiras, combate ambas as loitas». O sol aínda non saíu en Una noche sin saber nada, mais na escuridade dunha longa noite, loita en ambas as frontes.