Manuel Mur Oti

O C.G.A.I. programa entre os meses de marzo e abril un pequeno ciclo en homenaxe ó director nacido en Vigo en 1908 Manuel Mur Oti. Este ciclo componse de oito películas, exactamente a metade da súa filmografía, e comprende os seus títulos máis representativos. A recuperación da obra de Manuel Mur Oti é unha iniciativa da Filmoteca Española, quen, en colaboración coa Cinemateca Portuguesa, organizou o ano pasado unha retrospectiva completa e publicou, en edición bilingüe, portugués-castelán, un libro escrito polo crítico e ex director da Filmoteca, Miguel Marías, que se complementa cunha pequena autobiografía do propio Mur Oti. A Filmoteca da Generalitat de Catalunya sumouse a esta homenaxe a principios deste ano, sendo polo tanto o C.G.A.I. a cuarta institución peninsular que programa a retrospectiva do autor de Cielo negro.

A obra de Manuel Mur Oti é un exemplo do esquecemento, cando non menosprezo, do que é obxecto grande parte do cine español dos anos 40 e 50. Poeta, dramaturgo e novelista, antes ca cineasta, Mur Oti foi, entre 1949 e 1956, o director español máis recoñecido e admirado, pasando logo a ser un dos máis esquecidos e vilipendiados. Galego de nacemento, aínda que criado en Santander e despois en Cuba, Mur Oti empezou no mundo do cine como guionista e argumentista. A el débense os guións das catro primeiras peliculas de Antonio del Amo, realizadas entre 1947 e 1951 (Cuatro mujeres, El Huésped de las tinieblas, Alas de juventud e Noventa minutos). Un hombre va por el camino (1949) supuxo o seu debut na dirección e a primera aproximacion do cine español a unha estética "neorrealista".

A primeira etapa da súa carreira, a que vai de Un hombre va por el camino a El batallón de las sombras (1956), pasando por Cielo negro (1951), Condenados (1953), Orgullo (1955) e Fedra (1956), é tamén a máis persoal e por elo a máis interesante da traxectoria de Mur Oti. Desta época é tamén a longametraxe inconclusa Wolfram (1950). Estas películas definen plenamente o estilo característico do director, así como a súa inclinación polos melodramas desaforados de formas e diálogos de gran barroquismo. Cielo negro, considerada unánimemente como a súa mellor película e un dos títulos indiscutibles do cine español, é a mellor mostra da súa capacidade, exemplificada no longo "travelling" final, tan comentados no seu momento tanto para louba-la súa xenialidade como para critica-lo seu derroche de medios, pero tamén de inxenio. Miguel Marías considera que esta película "non está lonxe do ton da obra de Douglas Sirk, nin de case tódolos melodramas de Frank Borzage".

Tras El batallón de las sombras (1957), un temprano e sorprendente alegato feminista, iníciase o período menos imaxinativo e persoal de Manuel Mur Oti, tamén o de menos repercusión comercial. A esta época pertencen La guerra empieza en Cuba (1957), Una chica de Chigaco (1958), Duelo en la cañada (1959), Pescando millones (1959), Milagro a los cobardes (1961), A hierro muere (1961), Loca juventud (1964), El escuadrón del pánico (1966) e La encadenada (1972). De todas elas quizás mereza a pena entresaca-las cualidades de A hierro muere, un estreno pollcíaco, en palabras de Miguel Marías, "singularmente cruel e nada complacente cos seus bastante sórdidos e ineptos protagonistas".

Nos anos 60 é preciso destacar tamén a importancia do seu traballo na televisión, coa realización de dramáticos que constitúen a parte máis descoñecida da súa producción. Dúas series de gran impacto popular, Cañas y barro e La barraca, sendas adaptacións de Blasco Ibañez realizadas a finais dos 70, débense á pluma de Mur Oti, autor dos guións, aínda que dirixidas por Rafael Romero-Marchent e Leon Klimovsky, respectivamente.

Morir... dormir... tal vez soñar (1975) é polo momento a derradeira realización de Manuel Mur Oti, de novo unha obra persoal que pasou desapercibida con ocasión da súa estrea. Retomámo-las palabras de Miguel Marías: "Morir... dormir.. tal vez soñar é probablemente a obra máis orixinal e persoal de Mur Oti, unha película que non se parece a ningunha outra, tan insólita no seu momento que non é de todo estrano que non fose comprendida e que ninguén lle prestase excesiva atención, nin nos excitase a vela a quen a deixamos escapar. Non é, en rigor, unha empresa estrictamente narrativa, e aborda o seu tema dun xeito moi novo, sen que o pareza a primeira vista. Non deixa de ser característico que as dúas mellores películas de Mur Oti, Cielo negro e esta, sexan as que teñan unha estructura máis estrana, probablemente porque o que sempre buscou é unha nova maneira de plantexar cinematograficamente cuestións moi abstractas, case filosóficas, e logralo esixe unha grande liberdade, que non é fácil conseguir nin conservar. O máis lamentable é que esta teña quedado, ata a data, como a derradeira manifestación pública de Mur Oti, en lugar de ser, como ben podería, o primeiro paso nunha nova dirección, na busca dunha nova linguaxe, liberado do tempo e xa totalmente desprendido de calqueira atadura realista, de calqueira convención de xénero".

Nestes momentos, Manuel Mur Oti encóntrase preparando a que vai se-la súa nova película, El arte de morir.