Fernando Rey (I)

Co adaxo do centenario do seu nacemento, o 20 de setembro de 1917 ―e coincidindo coa Exposición Fernando Rey. Cabaleiro do cinema (1917-2017) (Kiosko Alfonso, 20-9/19-11), organizada polo Concello da Coruña― programa o CGAI un extenso ciclo con algúns dos seus títulos máis destacados, que atravesan medio século do mellor cine español e mundial.

Membro dunha familia da burguesía industrial coruñesa, fillo do destacado militar Fernando Casado Veiga, co que compartirá a trincheira republicana durante a Guerra Civil, o final da contenda había mudar a súa vida para sempre.

Aínda que interviñese como extra na fondamente republicana Nuestra Natacha (Benito Perojo, 1936) e emprestase a súa voz, hoxe perdida, no temperán documental de arte, Velázquez (Ramón Barreiro, 1937), só se converte en actor profesional ―utilizando por precaución o segundo apelido materno― tras o conflito, encarcerado o seu pai, case por necesidade e inicialmente sen excesiva vocación; despunta aos poucos como mozo galán grazas ao seu elegante porte e á calidade extraordinaria da súa voz, dotada dun timbre vocal personalísimo, grave, fondo e delicado, sosegado e natural á vez, capaz de transmitir as máis inesperadas suxestións poéticas. Participa entón en exitosas películas coma Los últimos de Filipinas (Antonio Román, 1945) ou o sonado melodrama histórico Locura de amor (Juan de Orduña, 1948), mais tamén noutras máis próximas á súa ideoloxía progresista e republicana (Cielo negro, Manuel Mur Oti, 1951).

Malia participar nos máis variados títulos ―incluídas numerosas coproducións dende os anos 50―, vincularase decidido cos movementos anovadores do cine español, colaborando con directores como Luis García Berlanga (é a voz narradora de ¡Bienvenido, Mister Marshall!, 1952) ou Juan Antonio Bardem (Cómicos, 1953; La venganza, 1957), con quen descobre unha nova forma de comprender o cine, e formará parte de UNINCI, decisiva produtora disidente vinculada ao clandestino PCE. Porén, séntese entón frustrado polas súas propias inseguridades e a súa monótona rutina nun cine co que, agás as excepcións citadas, non se atopa cómodo.

Tras un breve exilio mexicano, o definitivo cambio de fortuna para Fernando Rey chegará da man de Luis Buñuel. O cineasta de Calanda vírao facendo de morto en Sonatas (J. A. Bardem, 1959) e escollérao para o seu inesquecible don Jaime en Viridiana (1961), filme memorable, Palma de Ouro en Cannes, de inmediato prohibido pola censura. O peculiar talento buñueliano logrará facer agromar no actor aspectos ata daquela descoñecidos, inconscientes, máis espontáneos e frescos.

Contribúe Buñuel en grande medida, pois, a modelar unha personalidade artística que acabará de conformarse, aínda, no maxistral e contraditorio don Lope da galdosiana Tristana (1970, madurez creativa do cineasta e do seu actor), “un viejo señorito, mujeriego, algo fanfarrón”, e que haberá de se expandir en El discreto encanto de la burguesía (1972) e a posterior Ese oscuro objeto del deseo (1977). En ambas as dúas Fernando Rey é cabeza de elenco.

Mentres cicela ese tipo de elegante e aristocrático fidalgo de escura complexidade psicolóxica (e coidada barba), o seu dominio do inglés, francés e italiano permitiralle converterse nun prestixioso actor internacional, presente nos elencos de películas inesquecibles ―como Campanadas a medianoche (Orson Welles, 1966) ou The French Connection (William Friedkin, 1971)– xunto aos máis destacados realizadores e as máis celebres estrelas do cine mundial.

Non obstante, será só tras obter o premio ao mellor actor no Festival de Cannes de 1977 por Elisa, vida mía, cando se produza a súa reconciliación co cine español de prestixio, converténdose, de feito, nun dos intérpretes preferidos dunha nova xeración de cineastas consolidada coa democracia (El crimen de Cuenca, Pilar Miró, 1979; Bearn, o la sala de las muñecas, Jaime Chávarri, 1982; El bosque animado, José Luis Cuerda, 1987). Con todo, reservará as súas máis logradas interpretacións para o universo negro e doído de Francisco Regueiro, que parece retomar os personaxes de Buñuel xusto onde este os deixaba (Padre nuestro, 1985; Diario de invierno, 1988).

Tras a súa interpretación de El Quijote (Manuel G. Aragón, RTVE, 1991), insuperable testamento do seu inmenso talento, Al otro lado del túnel (Jaime de Armiñán, 1994) constituirá o seu último traballo.

José Luis Castro de Paz