Fortini / Cani; Toute révolution est un coup de dés / Toda revolución es una tirada de dados

Fortini / Cani
(Italia, Reino Unido, Estados Unidos, Francia, 1976)
Dirección, fotografía: Danièle Huillet e Jean-Marie Straub. Libro: Franco Fortini. Intérpretes: Franco Fortini, Franco Lattes, Luciana Nissim. Dur: 83'.

Máis que adaptación, exposición fílmica sobre I Cani del Sinai de Franco Fortini, en que o propio autor le extractos sobre a alienación da súa contorna social como xudeu, o auxe do fascismo en Italia ou o anti-islamismo de Europa. A paisaxe italiana funciona de contexto e contrapunto para o texto.

Toute révolution est un coup de dés / Toda revolución es una tirada de dados
(Francia, 1977)
Dirección: Danièle Huillet e Jean-Marie Straub. Poema: Stéphane Mallarmé. Fotografía: William Lubtchansky. Intérpretes: Helmut Färber, Michel Delahaye, Georges Goldfayn, Manfred Blank, Danièle Huillet, Marilú Parolini. Dur: 10'.

Os versos de Mallarmé son recitados por diversos intérpretes sobre un verdoso campo. Un dos filmes máis icónicos da parella, que nos deixou a imaxe máis recoñecible de Danièle Huillet.

“Fortini/Perros [Fortini/Cani] é esta outra película, a terceira parte, logo de Moisés y Aarón [Moses und Aron] e Introducción, do tríptico «xudeu» de Straub-Huillet. Mais é tamén e necesariamente, en canto última entrega deste tríptico xudeu, a película na que veñen converxer e fiarse todos os fíos que se tramaran nas tentativas anteriores: o fascismo e o racismo (máis ben os racismos), as segregacións nas que se basean as sociedades civilizadas, os neofascismos disfrazados de democracia, mais tamén o libro e o acto de enunciación, a cuestión do lugar e da memoria, a novela familiar, a diferenza, a historia…

A historia, este último fetiche. Hoxe fálase moito dela. A proliferación, a inflación, a sobresaturación de discursos sobre a historia resulta incrible. Non hai unha soa revista ou magazine que non teña a súa sección de «Cinema e Historia». Non hai un só coloquio, seminario, festival ou simposio que se prece que non a inscriba no seu programa. Todo o mundo, sorprendentemente, está de acordo: sobre todo, que a Historia non sexa xa en van, que sirva ás loitas actuais, viva a memoria popular, abaixo o retrógrado, apropiémonos do noso pasado, etc. E xa acoden a se afanar os presuntuosos, os Bertolucci e os Cassenti, sen dúbida, mais mañá virán cen máis, os testamenteiros dos mortos, como dicía [Jules] Michelet, que aspiran a se converteren nos herdeiros, nos novos xestores: os millóns de damnificados da terra da que descendemos foron coma nós, por tanto somos coma eles, eles prefiguráronnos, de modo que nós culminaremos a súa tarefa… Empeño por tapar as fendas, por encher os buracos, por pegar de novo os fragmentos que se separaron, por recubrir as liñas de puntos, ilusión paranoica de que poida dicirse toda a verdade, de que poida proferirse sobre a verdade o que é verdadeiro. Son poucas as voces discordantes neste concerto: [Jean-Luc] Godard: «Nada de historias!», Straub: «Non esquezamos o esquecemento!». O que gañamos por un lado na historia, di [Jacques] Lacan, perdémolo polo outro; só que, como non sabemos o que perdemos, cremos que gañamos. Iso é o que lles pasa aos listos. Os outros, os idiotas, os pailarocos, Godard, Straub traballan a partir desta perda neta implícita na ganancia, do océano do esquecemento en que flotan algúns farrapos de memoria. Que di o vello membro do Komintern en Número Dous [Numéro Deux] «O Partido Comunista non só vén de alí, senón tamén de alá… E iso non o dirá nunca. Por alí está a saída…».

Hai, en No reconciliados [Nicht versöhnt], unha escena que ilustra a cuestión deste esquecemento na memoria: Schrella, resistente antifascista exiliado, volve a Alemaña; regresa ao seu antigo barrio e non recoñece nada nese territorio desolado, neses edificios novos. Pregunta a unha nena se, noutro tempo, non viviu alí unha familia chamada Schrella. «Non, non os coñezo…». Anulación, enterramento, desaparición, pasamos das pegadas dos pasos aos pasos sen pegada ou apenas fican pegadas. E o aceno do cineasta consiste en marcar cunha raia ou dotar dunha contorna, dun marco, a ausencia de pegadas ou as poucas que fican. Un traballo, logo, de terceira man. Os do «Cinema e Historia», pola súa banda, confórmanse cunha ilusión referencial: como se vostedes estiveran alí, son e luz, efectos de realidade.

Por que, nas películas de Straub, estes buracos, estas síncopes, estas ausencias de relato, se non é porque son homoxéneos ao seu obxecto? A historia, a historia que non é o pasado. «Quixen construír No reconciliados coma un corpo “lacunar”», afirma; é dicir, segundo [Émile] Littré, coma un corpo composto de cristais aglomerados con intervalos no medio. E, bordeando estes intervalos, como cristais, as inscricións petrificadas e abraiantes das que falaba [Pascal] Bonitzer en J.-M. et J.-L.G. En Fortini/Perros non hai máis ca iso, inscricións lapidarias, lugares de memoria, farrapos de tempo pechados na pedra, nas paisaxes, nas montañas, nos monumentos, nos osarios. E cada plano, como se di a propósito da Crónica de Anna Magdalena Bach [Chronik der Anna Magdalena Bach], «é en si mesmo unha pedra»”.

Texto por Jean Narboni tirado de “La enorme presencia de los muertos” en Manuel Asín, Chema González (coords.): Jean-Marie Straub e Danièle Huillet. Hacer la revolución es volver a colocar en su sitio cosas muy antiguas pero olvidadas, Museo Reina Sofía, 2016.